Η ανθρώπινη φύση είναι συνυφασμένη με τη διαιώνιση του είδους και, κατά συνέπεια, την απόκτηση οικογένειας.
Η έλευση ενός παιδιού, στις περισσότερες περιπτώσεις, συνοδεύεται από μία ιεροτελεστία που προηγείται και έπεται του τοκετού. Η προετοιμασία του δωματίου, η προμήθεια του μωρουδιακού εξοπλισμού, οι συζητήσεις με φίλους και συγγενείς που έχουν ήδη γίνει γονείς μία ή περισσότερες φορές, φαίνεται να αποτελούν τις πιο συνήθεις εικόνες αυτής της ιεροτελεστείας.
Ειδικά, εντός της ελληνικής κοινωνίας, όπου οι οικογενειακοί δεσμοί είναι, ίσως, σφιχτοί περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, οι ανωτέρω πρακτικές φαίνεται να υιοθετούνται με τρόπο εντατικό, ανυπόμονο ή ακόμη και επιτακτικό, ίσως, σε κάποιες περιπτώσεις. Έτσι, ενδέχεται, κάποιες μητέρες να έρθουν αντιμέτωπες με αισθήματα μελαγχολίας και αναξιότητας που σε καμία περίπτωση δεν προσιδιάζουν στη χαρά και τον ενθουσιασμό που περίμεναν να νιώσουν μετά τον τοκετό. Πρόκειται για μία πραγματικότητα λιγότερο αναμενόμενη και άρα ιδιαίτερα στρεσογόνα τόσο για τη μητέρα όσο και για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Παράλληλα, όμως, πρόκεται για ένα συχνό φαινόμενο, το οποίο φαίνεται να υποχωρεί κατά τις επόμενες δύο εβδομάδες μετά τον τοκετό και δεν αποτελεί ψυχοπαθολογικό σύμπτωμα. Αντίθετα, μάλλον δικαιολογείται από τις ορμονικές αναταραχές που προκαλούνται από την εγκυμοσύνη και το συνοδό άγχος για την αντιμετώπιση πιθανών επερχόμενων δυσκολιών, για αυτό και δείχνει να πλήττει ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, της τάξης του 80%.
Ωστόσο, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 15-25% όταν μιλούμε για παρατεταμένο αίσθημα θλίψης ή/και απώλειας ενδιαφέροντος για κάθε δραστηριότητα, το οποίο και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και ένα χρόνο μετά τη γέννα, εφόσον το άτομο δεν λάβει την υποστήριξη που χρειάζεται.
Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλούμε για ένα είδος κλινικής κατάθλιψης, η οποία είναι γνωστή ως επιλόχειος κατάθλιψη.
Συμπτώματα
Για να γίνει διάγνωση της επιλοχείου κατάθλιψης θα πρέπει να παρουσιάζονται πέντε τουλάχιστον από τα ακόλουθα συμπτώματα, τα οποία στερούν από το άτομο τη λειτουργικότητά του και την ικανότητα για κοινωνική συνδιαλλαγή και δεν οφείλονται σε κάποιο αντικειμενικό συμβάν (π.χ. θάνατος αγαπημένου προσώπου) ούτε αποτελούν απόρροια χρήσης ουσιών ή κάποιας γενικότερης κατάστασης (π.χ. υποθυρωειδισμός):
1. Καταθλιπτική διάθεση, κλάματα, αίσθημα κενού
2. Απώλεια ενδιαφέροντος για οτιδήποτε
3. Διαταραχές του ύπνου (αϋπνία ή υπερυπνία) σε καθημερινή βάση
4. Σημαντική απώλεια ή απόκτηση βάρους
5. Αίσθημα κούρασης
6. Ψυχοκινητικές δυσκολίες
7. Δυσκολία συγκέντρωσης και αναποφασιστικότητα
8. Αίσθημα αναξιότητας του εαυτού
9. Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου
Που οφείλεται η επιλόχειος κατάθλιψη;
Παρόλο που τα αίτια της επιλοχείου κατάθλιψης δεν έχουν διαπιστωθεί, διάφορες υποθέσεις έχουν ειπωθεί, οι οποίες και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, παράγοντες όπως: αλλαγές στα επίπεδα ορμονών, έλλειψη βιταμινών, προγενητικό άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλό εισόδημα, ελλιπής κοινωνική υποστήριξη, σύσταση μονογονεϊκής οικογένειας, μη-επιθυμητή εγκυμοσύνη, ιστορικό κατάθλιψης ή επιλοχείου κατάθλιψης σε προηγούμενη εγκυμοσύνη.
Πώς επηρεάζεται η οικογένεια από την επιλόχειο κατάθλιψη;
Η επιλόχειος κατάθλιψη δεν πλήττει μόνο το άτομο, αλλά και όλη την οικογένεια. Οι ασυνείδητες εκφάνσεις της επιλοχείου κατάθλιψης φαίνεται πως επιφέρουν μία σειρά αντιδράσεων και στάσεων από την πλευρά της μητέρας, τις οποίες η ίδια δεν δύναται να περιορίσει από μόνη της. Έτσι, ενδέχεται να ανταποκρίνεται ελλιπώς στο βρέφος και άρα να είναι λιγότερο συναισθηματικά διαθέσιμη προς αυτό ή ακόμη, σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, να σκέφτεται να βλάψει το μωρό. Ακόμη, σύμφωνα με έρευνες, οι μητέρες με επιλόχειο κατάθλιψη φαίνεται να μη χρησιμοποιούν τεχνάσματα, όπως η μωρουδίστικη ομιλία και τόνος φωνής, προκειμένου να προσεγγίσουν το βρέφος, αλλά ούτε και να αφιερώνουν χρόνο για να παίξουν μαζί του.
Ως εκ τούτου, τα εν λόγω βρέφη, είναι πιθανό να αναπύξουν ανασφαλή δεσμό με τη μητέρα τους, με αποτέλεσμα να εκδηλώνουν χαμηλή ψυχοκινητική δραστηριότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος να εξερευνήσουν τον κόσμο γύρω τους, ανασφάλεια και δυσκολίες στη γνωστική και κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη. Ακόμη, φαίνεται να εμφανίζουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κατάθλιψη αργότερα στη ζωή τους.
Πώς θεραπεύεται η επιλόχειος κατάθλθψη;
Η θεραπεία της επιλοχείου κατάθλιψης ξεκινά από τη στιγμή που η μητέρα θα εντοπίσει τις αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεσή της και θα αποφασίσει να ζητήσει βοήθεια. Το κίνητρο για τη θεραπεία είναι ίσως το σημαντικότερο εφόδιο για την επίτευξη του στόχου.
Το επόμενο βήμα είναι το μοίρασμα των συναισθημάτων της μητέρας με τον σύντροφο ή, αν δεν υπάρχει, με κάποιο άτομο που να νιώθει εμπιστοσύνη. Η συζήτηση για τις αρνητικές και δυσφορικές σκέψεις ενδέχεται να προσφέρει μία άλλη οπτική γωνία, ένα άλλο πρίσμα σκέψης, το οποίο με τη σειρά του ίσως φέρει ανακούφιση.
Σε περίπτωση που η κατάσταση δε βελτιώνεται με τη συζήτηση, ίσως χρειαστεί η συμβολή κάποιου επαγγελματία ψυχικής υγείας, ο οποίος, με τη σειρά του, θα προβεί σε κάποιο σχέδιο θεραπείας. Αυτό, ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης, μπορεί να περιλαμβάνει τόσο ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση όσο και συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής. Στην περίπτωση φαρμακοθεραπείας, η μητέρα θα πρέπει να έρθει σε συνεννόηση με τον γιατρό της εφόσον επιθυμεί να θηλάσει, προκειμένου να μην υπάρξουν τυχόν επιπλοκές.
Ακόμη, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, ο οποίος θα περιλαμβάνει ισορροπημένη διατροφή και πρόγραμμα ύπνου, άσκηση, ενυδάτωση του οργανισμού, ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες κ.α. μπορεί όχι μόνο να λειτουργήσει συνεπικουρικά στη θεραπεία αλλά και να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα πρόληψης.
Όσον αφορά στο ρόλο της οικογένειας, αυτός έγκειται στην προσφορά ενός πλαισίου που θα μπορεί να εμπεριέξει τις ανησυχίες της μητέρας, χωρίς να ενισχύει τυχόν ενοχές της. θα προσλαμβάνει τα συναισθήμτά της ως πραγματικά αντί να τα αντιλαμβάνεται ως φαντασιώσεις και ψευδείς εκτιμήσεις που τίθενται στο προσκήνιο με στόχο την προσέλκυση της προσοχής και φροντίδας του περίγυρου. θα ενθαρρύνει τις συζητήσεις για αυτά που νιώθει και θα απευθύνει τη στάση, το λόγο και τα συναισθήματά του με κατανοητική εμπάθεια και ενσυναίσθηση.
Η επιλόχειος κατάθλιψη δεν αποτελεί μία κατάσταση για την οποία πρέπει να ντρέπεται η μητέρα. Το σημαντικό είναι ότι αντιμετωπίζεται. Και αυτό θα πρέπει να διατηρεί υπόψη τόσο η μητέρα όσο και το περιβάλλον της ώστε να αφυπνιστούν και να ζητήσουν τη βοήθεια που τους αξίζει και μπορεί να αλλάξει τη ζωή τους!
