Τα παιδιά αποτελούν ένα ευαίσθητο πληθυσμό που πλήττεται σε μεγάλο βαθμό από τις επιπτώσεις του κορωνοϊού.
Οι φόβοι, τα άγχη, οι ανησυχίες, η αλλαγή στην καθημερινότητα, ο «εγκλεισμός» στο σπίτι, η απομάκρυνση από τους φίλους, η αλλαγή στην κοινωνική τους ζωή, η απόσταση από τον παππού και τη γιαγιά, καθώς και κάθε νέο δεδομένο που προκύπτει τείνει να δημιουργεί αβεβαιότητα, να ενισχύει υπάρχοντα άγχη ή να δημιουργεί νέα.
Ως αποτέλεσμα, οι γονείς ενδέχεται να παρατηρούν αλλαγές στις συνήθεις συμπεριφορές του παιδιού (βλ. άρθρο μου: «#SOS: Συμπεριφορές των παιδιών που πρέπει να προσέξουμε στην εποχή του κορωνοϊού (και όχι μόνο)»), τις οποίες καλούνται να διαχειριστούν, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν τα δυσάρεστα συναισθήματα και να διαμορφώσουν ένα ασφαλές περιβάλλον για όλη την οικογένεια.
Παρακάτω αναφέρονται τρόποι αντιμετώπισης των δυσκολιών που προκύπτουν στα παιδιά κατά την περίοδο της καραντίνας, αλλά και σε οποιαδήποτε περίοδο μπορεί να επιφέρει συναισθηματικές επιπτώσεις στα παιδιά:
#1. Εξηγείστε την κατάσταση στα παιδιά: Ακόμη και αν οι ηλικίες των παιδιών, μας κάνουν να υποθέτουμε πως ό, τι και να τους πούμε δεν θα καταλάβουν, είναι σημαντικό να εξηγήσουμε τις τρέχουσες συνθήκες. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να αφουγγράζονται το περιβάλλον τους και τις συναισθηματικές συνθήκες που επικρατούν σε αυτό. Οποιαδήποτε απόπειρα απόκρυψης της κατάστασης μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα από το αναμενόμενο. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό τα παιδιά να διογκώσουν το πρόβλημα με τις σκέψεις τους. Ας μην αφήσουμε τη δημιουργική τους φαντασία να οργιάσει. Ας τοποθετήσουμε ένα πλαίσιο. Να γνωρίσουν ό, τι μπορούν να καταλάβουν, να διαχειριστούν και να αντέξουν. Ανάλογα, λοιπόν, με την ηλικία του παιδιού, καλούμαστε να εξηγήσουμε όσο πιο απλά μπορούμε τι συμβαίνει. Είναι σημαντικό να μην παραλείψουμε να τα καθησυχάσουμε και να τους επισημάνουμε πως ο κίνδυνος που υπάρχει είναι συγκεκριμένος και παροδικός, θα διαρκέσει κάποιο διάστημα, αλλά όπως ξεκίνησε έτσι και θα τελειώσει.
#2. Διατηρείστε ρουτίνα: Η ρουτίνα παρέχει ένα είδος προβλεψιμότητας, η οποία συμβάλλει στην αίσθηση ασφάλειας. Με άλλα λόγια, το παιδί ξέρει τι να περιμένει και πώς να διαχειριστεί την καθημερινότητά του. Πέραν αυτού, η σταθερότητα του προγράμματος συμβάλλει στην ισορροπία του βιορυθμού. Έτσι, λοιπόν, είναι σημαντικό να συνεχίσετε το πρόγραμμα που συνηθίζατε να έχετε σε κάποιες σταθερές της καθημερινότητας, όπως η ώρα πρωινής έγερσης, φαγητού, μπάνιου και ύπνου. Για τις ώρες που αντικαθιστούν το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου, καθιερώστε ένα πρόγραμμα που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλης της οικογένειας. Π.χ. όταν δεν δουλεύετε, καθιερώστε χρόνο για παιχνίδι, για δραστηριότητες, όπως ζωγραφική, χειροτεχνίες, παρακολούθηση εκπαιδευτικών βίντεο, χορό, μουσική, παζλ, μοντελισμό κ.α.
#3. Αναθέστε ευθύνες: Ζητήστε από το παιδί να σας βοηθήσει σε κάποια εκκρεμότητα του σπιτιού, στην μαγειρική, στην καθαριότητα ή ακόμη και στην αναζήτηση κάποιας εφαρμογής στο διαδίκτυο. Με αυτό τον τρόπο (ακόμη και αν η αυθόρμητη αντίδραση είναι η διαμαρτυρία), το παιδί αισθάνεται πως υπολογίζετε στις δυνατότητές του, νιώθει πως μπορεί να συνεισφέρει στο κοινό καλό της οικογένειας, ενισχύεται η αυτοεκτίμησή του και, τελικά, αποδυναμώνονται τα άγχη που σχετίζονται με την αυτοενοχοποίηση.
#4. Κάνετε τα στραβά μάτια σε συμπεριφορές που υιοθετούνται με κάποια υπερβολή: Π.χ. όταν το παιδί ασχολείται παραπάνω ώρα με το διαδίκτυο ή με παιχνίδια στον υπολογιστή, επιτρέψτε μια μικρή κατάχρηση, χωρίς βέβαια να καταρρίπτετε τα όρια που έχετε θέσει από πριν. Δεδομένης της συνθήκης του εγκλεισμού, οι εναλλακτικές δραστηριότητες εκτός σπιτιού τείνουν να περιορίζονται, με αποτέλεσμα να «περισσεύει» αρκετός χρόνος, τον οποίο καθείς καλείται να καλύψει. Δείχνοντας κάποια επιείκεια, είναι μια ευκαιρία να έρθετε πιο κοντά στο παιδί, να του δείξετε ότι συμμερίζεστε τις ανάγκες του και ότι δεν έχετε παράλογες απαιτήσεις. Την ίδια στιγμή, «γλιτώνετε» το παιδί από περιττές επιπλήξεις που το μόνο που μπορούν να προσφέρουν είναι να του δημιουργήσουν την αίσθηση πως τα κάνει όλα λάθος.
#5. Εκπαιδεύστε το παιδί στις συμπεριφορές προστασίας: Διδάξτε του τους κανόνες υγιεινής, πώς να πλένει τα χέρια του, πώς να χρησιμοποιεί τις πόρτες εισόδου και εξόδου της πολυκατοικίας ή/και όλων των χώρων που ενδέχεται να επισκεφτεί, πώς να χρησιμοποιεί τους αγκώνες του για να φτερνίζεται ή να χασμουριέται κλπ. Επαναλάβετε όσες φορές χρειαστεί και, σε περίπτωση που το παιδί δυσκολεύεται να τηρήσει κάποιες συμπεριφορές, επιχειρήστε να χρησιμοποιήσετε κάποιο παιχνίδι ή τέχνασμα ώστε να γίνει πιο εύληπτος ο κανόνας (π.χ. συνοδεύστε το πλύσιμο των χεριών με κάποιο τραγούδι). Με αυτό τον τρόπο, το παιδί θα αισθάνεται πως μπορεί να έχει κάποιο έλεγχο της κατάστασης: Μπορεί να προστατευτεί από τον ιό και ταυτόχρονα να νιώθει προστατευμένο παρατηρώντας και την υπόλοιπη οικογένεια να κάνει το ίδιο.
#6. Αποφύγετε τις υπερβολές: Είναι σημαντικό να μην καταφεύγουμε σε υπερβολές όσον αφορά στις συμπεριφορές υγιεινής, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ενισχύσει ή ακόμη και να δημιουργήσει ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές ή και φοβίες (όπως ψυχαναγκαστικό πλύσιμο των χεριών, νοσοφοβία, μικροβιοφοβία κ.α.).
#7. Ξεσκονίστε τα φωτογραφικά άλμπουμ από τα αρχεία σας και αφηγηθείτε ιστορίες: Κοιτώντας φωτογραφίες μπορείτε να ξυπνήσετε όμορφες στιγμές του παρελθόντος. Μπορείτε να φέρετε στην επιφάνεια οικογενειακές αναμνήσεις, να νοσταλγήσετε, να γελάσετε, να συγκινηθείτε. Μπορείτε να ανατρέξετε στο παρελθόν και να αφηγηθείτε στα παιδιά σας ιστορίες από τη δική σας παιδική ηλικία. Να τους επιτρέψετε να σας μάθουν. Να αποκτήσουν γνώση για την ιστορία σας. Για την ιστορία τους. Για τον εαυτό τους.
#8. Επικοινωνήστε με βιντεοκλήση με φίλους και συγγενείς: Λόγω του αυτοπεριορισμού, οι κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού ενδέχεται να υποστούν πλήγμα. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε όσο γίνεται ένα πλαίσιο επαφής και κοινωνικοποίησης με αγαπημένα πρόσωπα. Καθιερώστε οικογενειακές βιντεοκλήσεις ως μέρος της ρουτίνας σας. Ταυτόχρονα, προγραμματίστε βιντεοκλήσεις με φίλους ή επιτρέψτε στο παιδί να έρθει σε τηλεφωνική επαφή με τους δικούς του φίλους. Έτσι θα διατηρήσει την αίσθηση της συνέχειας στις παρέες του και δεν θα καταβάλλεται από φόβο περιθωριοποίησης. Η διατήρηση της επικοινωνίας με τη γιαγιά και τον παππού κρίνεται εξίσου βοηθητική, καθώς θα δώσει την ευκαιρία στο παιδί να τους βλέπει, να μαθαίνει νέα τους και να καθησυχάζεται ότι είναι καλά στην υγεία τους.
#9. Σε περίπτωση που κανένα άτομο στο σπίτι δεν νοσεί, διατηρήστε τη φυσική εγγύτητα: Όσο τηρούνται οι κανόνες υγιεινής και προστασίας και εφόσον δεν χρειάζεται να λείπουμε από το σπίτι για λόγους εργασίας, αποφεύγουμε τον κίνδυνο να νοσήσουμε. Έτσι, μπορούμε να επιτρέψουμε τις αγκαλιές με τα άτομα εντός σπιτιού. Η τρυφερότητα και η φυσική εγγύτητα ικανοποιούν την ανάγκη του παιδιού για χάδι και προστασία. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με μελέτες, συμβάλλουν στην αίσθηση ευτυχίας. Μέσα σε όλο αυτό το νέο πλαίσιο, είναι σημαντικό να υπενθυμίζεται στο παιδί πως η αποφυγή της εγγύτητας με οικεία άτομα εκτός σπιτιού είναι ένα προσωρινό μέτρο προστασίας που σε κάποιο χρόνο από τώρα θα λήξει.
#10. Σε περίπτωση που κάποιο άτομο της οικογένειας νοσεί: Εξηγούμε στο παιδί την κατάσταση που επικρατεί. Διερευνούμε τα συναισθήματά του και δεν παραλείπουμε να ενθαρρύνουμε συχνά σχετικές συζητήσεις. Εναλλακτικά, μπορούμε να παροτρύνουμε το παιδί για συναισθηματική εκτόνωση μέσα από κάποιο παιχνίδι ρόλων. Δεν ξεχνούμε να καθησυχάζουμε πως σε όλα τα ενδεχόμενα η μαμά και ο μπαμπάς θα το αγαπούν για πάντα.
#11. Φροντίζουμε για τη δική μας συναισθηματική ισορροπία: Ισορροπημένο, υγιές και ευτυχισμένο παιδί είναι εκείνο που βιώνει τους γονείς του ως ισορροπημένους, υγιείς και ευτυχισμένους. Για να το πετύχουμε αυτό, χρειάζεται να φροντίζουμε τον εαυτό μας. Δεν παραλείπουμε, λοιπόν, να συζητούμε με τον/τη σύντροφο τις ανησυχίες μας, να προσέχουμε τη διατροφή μας, τον ύπνο μας, να επιδιώκουμε δραστηριότητες που μας κάνουν να νιώθουμε δημιουργικοί, να διατηρούμε επικοινωνία με αγαπημένα πρόσωπα, να επικοινωνούμε τα προβλήματά μας, να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μα και, αν χρειαστεί, να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό.
Σε κάθε περίπτωση, η παρούσα φάση είναι δύσκολη για όλους. Ο τρόπος που κάθε οικογένεια θα την αντιμετωπίσει θα αποτελέσει αντικείμενο μίμησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων από τα παιδιά στο μέλλον. Είναι μια καλή ευκαιρία τώρα, να εμφυσηθεί στα παιδιά πως οι δυσκολίες δεν σκοτώνουν την αγάπη, την ψυχραιμία, την αλληλοκατανόηση. Αντίθετα, οι δυσκολίες ξεπερνιούνται με την αγάπη, την ψυχραιμία, την αλληλοκατανόηση. Ας επικεντρωθούμε σε αυτό. Είναι το καλύτερο δίδαγμα για τα παιδιά μας αλλά και για τον εαυτό μας.